Rối loạn phân ly là gì? (phần 1) | Safe and Sound

Trong tâm thần, chứng rối loạn phân ly được xem là một cơ chế bảo vệ vô thức liên quan đến sự phân tách của bất kỳ hoạt động tâm thần hoặc hành vi nào từ hoạt động tâm thần còn lại của người đó.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Định nghĩa rối loạn phân ly

Theo các chuyên gia tâm lý, phân ly có nghĩa là không đi đôi, không ăn khớp. Rối loạn phân ly là rối loạn trong đó có sự không ăn khớp giữa triệu chứng cơ thể với tổn thương nằm bên dưới (thường phải đi đôi với triệu chứng cơ thể này).

Trong bảng phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 (ICD 10), chứng rối loạn phân ly còn có tên gọi khác là rối loạn chuyển di. Chuyển di ở đây có nghĩa là những căng thẳng, những cảm xúc khó chịu của người bệnh do các sang chấn tâm lý (stress) hay các xung đột nội tâm gây ra không giải quyết được nên chuyển thành các triệu chứng cơ thể hay tâm thần thể hiện ra bên ngoài.

Ảnh 1: Rối loạn phân ly còn có tên gọi khác là rối loạn chuyển di

Các chuyên gia tâm lý cho biết, rối loạn nhận dạng phân ly gồm 2 nhóm rối loạn là nhóm các rối loạn tâm thần và nhóm các rối loạn cơ thể. Nhóm các rối loạn tâm thần bao gồm:

Quên phân ly
Trốn nhà phân ly
Sững sờ phân ly
Các rối loạn lên đồng và bị xâm nhập

Nhóm các rối loạn cơ thể bao gồm:

Các rối loạn vận động phân ly
Co giật phân ly
Tê và mất cảm giác, giác quan phân ly

2. Đặc điểm chứng rối loạn phân ly

2.1. Một số biểu hiện cơ thể thường gặp

a. Các cơn cấp

Chiếm hơn 50% các cơn.
Có thể riêng biệt hoặc kết hợp với các biểu hiện khác.
Cơn nói chung ngắn, liên quan trực tiếp tới tình trạng xung đột.
Biểu hiện thường gặp là:

Các cơn co giật: cần phân biệt với các cơn co giật giống động kinh, uốn ván, hạ calci máu,...

Các cơn ngất xỉu.
Hiếm gặp hơn là các cơn ngất tập thể
Các cơn cảm xúc: ý thức chỉ rối loạn một phần, giống như cơn hoàng hôn.

Ảnh 2: Các cơn cấp chiếm hơn 50% các cơn rối loạn phân ly

b. Các cơn kéo dài

Thường biểu hiện ở các cơ quan vận động, cảm giác, tri giác.
Có thể biểu hiện riêng rẽ hoặc kết hợp.
Biểu hiện về vận động:

Các loại liệt cứng, mềm, vị trí khác nhau.

Rối loạn phát âm: câm phân ly.
Rối loạn đứng và đi.
Co cứng cơ, co thắt cơ.
Các cử động bất thường khác.

Biểu hiện về giác quan:

Mù phân ly
Điếc phân ly

Biểu hiện về cảm giác:

Tê, mất cảm giác phân ly.
Tăng cảm giác đau, ở các vị trí khác nhau.

Biểu hiện ở hệ thống thần kinh thực vật:

Co thắt các cơ trơn và cơ vòng.
Rối loạn thần kinh vận mạch và dinh dưỡng.

Mang thai phân ly: mất kinh, bụng to dần,...

c. Chẩn đoán: dựa vào

Mất hoặc biến đổi các chức năng cơ thể giống như một rối loạn thực tổn.
Các tác nhân tâm lý có thể nhận thấy, có mối liên quan nhất thời giữa các triệu chứng với các sang chấn tâm lý-xã hội(xung đột hoặc nhu cầu tâm lý).
Các triệu chứng xuất hiện ngoài ý muốn của người bệnh (do vô thức).
Triệu chứng không phù hợp với phương cách ứng xử văn hoá thông dụng.
Không tìm được cơ sở thực tổn để giải thích triệu chứng.
Cần phân biệt với các bệnh thực thể tương ứng.

Cần chú ý rằng không phải ai cũng trải qua tất cả các giai đoạn này và mức độ của rối loạn nhận diện phân ly có thể biến đổi. Để đưa ra chẩn đoán chính xác và kế hoạch điều trị phù hợp, việc tìm kiếm sự tư vấn từ các bác sĩ tâm lý và chuyên gia tâm lý là quan trọng.

Người mắc chứng rối loạn phân ly cần sự hỗ trợ đặc biệt từ các chuyên gia tâm lý để quản lý và giảm thiểu triệu chứng. Quá trình chăm sóc thường bắt đầu bằng một cuộc đánh giá cụ thể để xác định mức độ trầm cảm mà người bệnh đang trải qua. Dựa trên đánh giá, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ phát triển một kế hoạch điều trị riêng biệt, tùy thuộc vào nhu cầu và tình trạng cụ thể của từng người. Vậy Safe and Sound sẽ giúp bạn như thế nào để vượt qua vấn đề này?

- Nhận diện và điều chỉnh nội tâm trước những khó khăn hiện tại của bạn

- Cùng bạn tìm ra giải pháp tối ưu để vượt qua

- Kích hoạt nguồn năng lượng tích cực bên trong của bạn

2.2. Một số biểu hiện tâm thần thường gặp

Các rối loạn tâm thần thường gặp là: quên phân ly, trốn nhà phân ly, sững sờ phân ly, rối loạn lên đồng và bị xâm nhập.
Nhân tố chẩn đoán chung là rối loạn tâm sinh của trí nhớ, của ý thức hoặc của sự nhận dạng và không có các tổn thương thực thể ẩn bên dưới.

a. Quên phân ly

Thường gặp nhất trong 4 loại nêu trên.
Thường xuất hiện sau một thảm hoạ hoặc sang chấn tâm lý trong chiến tranh.
Nữ nhiều hơn nam, thường ở thanh thiếu niên và người trẻ.

Biểu hiện:

Quên đột ngột.
Quên thường tập trung vào các sự kiện gây sang chấn, thường là quên từng phần và có chọn lọc (chứng quên tuổi thơ).
Quên thường thay đổi từng ngày và giữa các người khám khác nhau.
Người bệnh ý thức được sự quên này.
Cần phân biệt với quên trong rối loạn tâm thần thực tổn, sau chấn thương sọ não, do lạm dụng chất,...

3. Điều trị chứng rối loạn phân ly bằng trị liệu tâm lý

Các phương pháp trị liệu tâm lý, đặc biệt là CBT (Cognitive Behavioral Therapy), đã chứng tỏ được hiệu quả trong việc điều trị rối loạn nhận dạng phân ly. Phương pháp này tập trung vào việc thay đổi cách suy nghĩ và hành vi tiêu cực. Thông qua hướng dẫn của một chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm lý, bạn sẽ học cách nhận biết và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực thành tích cực hơn, giúp cải thiện tâm trạng và tạo ra thái độ tích cực hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Đề giúp khách hàng, các chuyên gia của Safe and Sound luôn đồng hành với bạn, giúp bạn:

- Một bộ não tràn đầy suy nghĩ tích cực nhờ loại bỏ được những suy tư không quan trọng hoặc sai lệch.

- Một tinh thần sảng khoái, hết lo âu để bạn có thể tận hưởng những điều tốt đẹp mà cuộc sống ban tặng.

- Một tâm thế tự tin, vững vàng để đưa ra những quyết định nhanh hơn, đúng đắn hơn trong công việc, từ đó gia tăng sức mạnh về tài chính, sự nghiệp và cả sự tự hào.

Bên cạnh đó, Safe and Sound sẽ:

- KHÔNG coi bạn là bệnh nhân: Ngược lại, chúng tôi coi bạn là một người can đảm đang chống chọi với cả một bầu trời u tối đang chực chờ sụp xuống. Chuyên gia của SnS có thể góp thêm với bạn một đôi tay trong nỗ lực này.

- KHÔNG dạy đời bạn: Chúng tôi sẽ cùng bạn nâng dậy nguồn năng lượng tích cực mà lâu nay đã bị quá nhiều áp lực và khổ đau đè sát đất.

- KHÔNG lạm dụng thuốc và hoá dược: Ngược lại, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm đến những giải pháp hiệu quả và tự nhiên.

4. Bác sỹ tâm lý SnS giúp bạn như thế nào?

Chúng tôi biết rằng trị liệu tâm lý đôi khi là một bước khó khăn và cố gắng tìm một chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần mới phù hợp với nhu cầu cá nhân và tính cách của bạn có thể là một nhiệm vụ khó khăn và không dễ dàng.

Chúng tôi tin rằng sự kết hợp giữa chuyên gia tâm lý và bác sỹ tâm thần sẽ đem lại hỗ trợ tốt nhất cho bạn. Đội ngũ chuyên gia của Safe and Sound đáp ứng khắt khe các tiêu chuẩn, giúp bạn giải quyết đa dạng các vấn đề tâm lý bao gồm: Trầm cảm sau sinh, lo âu, rối loạn phân liệt cảm xúc, các vấn đề về giấc ngủ, rối loạn cảm xúc, các mối quan hệ, chấn thương tinh thần,…

- Bề dày kinh nghiệm hành nghề với đa dạng vấn đề tâm lý

- Kỹ năng đánh giá, tham vấn và xây dựng kế hoạch hỗ trợ hiệu quả

- Kết hợp linh hoạt các kỹ thuật, phương pháp để hỗ trợ hiệu quả và duy trì kết quả bền vững